Διαστάσεις έξω από Χώρο και Χρόνο, Μοναδική Τέχνη στο Κβαντικό Πολυσύμπαν
Από την πρώτη στιγμή που είδα τα έργα της Άννας Σαλούστρου σταμάτησα διότι δεν πίστευα ότι έβλεπα. Δεν θα έπρεπε, θα νόμιζε κανείς, να παραξενευθώ διότι η Κρήτη έβγαζε και βγάζει τόσους καλλιτέχνες και ταλέντα. Αλλά όμως εδώ βλέπουμε κάτι το μοναδικό, το απερίγραπτο. Είναι δυνατόν να υπάρχει τέτοιο μοναδικό ταλέντο, μια καλλιτεχνία που δεν είναι του κόσμου τούτου, που βλέπει αμέσως κανείς σε αυτή την τέχνη την ένωση μαθηματικών, πολυδιάστατου σύμπαντος, πέρα από τον χωροχρόνο; Είδα και δεν πίστευα τι έβλεπα, μία εντελώς απλή τέχνη συνδυασμού άσπρων καμπύλων σε μαύρο φόντο και συγχρόνως μία τέχνη πολύπλοκη και προχωρημένη, σαν να έρχονται τα έργα της να μας επισκεφτούν από το μέλλον.
Σαν φυσικός και συγχρόνως ζωγράφος συνειδητοποίησα ότι αυτά που μαθαίνουμε εμείς οι φυσικοί μελετώντας τον κβαντικό κόσμο, εδώ στην ζωγραφική της Άννας μας παρουσιάζονται ως συγκεκριμένα εικαστικά έργα πραγματικότητας. Αμέσως σκέφτηκα έννοιες της θεωρίας χορδών, της κβαντικής φυσικής, της αρμονίας μαθηματικών, την σύζευξη γεωμετρίας με τους αριθμούς, σκέφτηκα το άπειρο πολυσύμπαν. Με άλλα λόγια, βλέπει κανείς ένα φανταστικό πολυσύμπαν, την ενσάρκωση της κβαντικής αβεβαιότητας με την κλασσική βεβαιότητα, το άπειρο να ενώνεται με το πεπερασμένο. Ρώτησα την Άννα, «καλά ξέρεις σύγχρονη φυσική;». Χαμογελώντας η Άννα μου έδωσε το μήνυμα και αμέσως κατάλαβα, θυμήθηκα, ότι η τέχνη αγγίζει παγκόσμιες αλήθειες που δεν μαθαίνονται από βιβλία ή από μαθήματα. Η καλλιτέχνης ξέρει διότι η τέχνη της πηγάζει από των εσωτερικό κόσμο που είναι ο ίδιος για όλους και συγχρόνως τόσο μοναδικός.
Στα άλλα έργα της με υπέροχα χρώματα που σαν να βγαίνουν από τον κόσμο των ονείρων, βλέπουμε μια άλλη κβαντική πραγματικότητα, τον συνδυασμό της φόρμας με την τυχαιότητα, την ύπαρξη δίπλα-δίπλα των σωματιδίων με τα κύματα. Αντί για πινέλο, χρησιμοποιεί την δυναμική πίεση του αέρα, δίνοντας μια αέναη κίνηση, μια ρευστότητα που από όνειρο πάει να γίνει πραγματικότητα, από σύννεφο να γίνει αντικείμενο. Μία συμφωνία χρώματος και κίνησης, μία κίνηση που διασχίζει πολλά επίπεδα. Είναι άραγε άπειρα τα επίπεδα; Είναι άραγε άπειρα τα σύμπαντα; Είναι άραγε άπειρες οι χορδές, οι καμπύλες; Οι μικροί ορθογώνιοι παραλληλόγραμμοι πίνακες που φτειάχνουν τον μεγάλο πίνακα, με την θέληση του παρατηρητή γυρνάνε μπροστά-πίσω, δημιουργώντας ένα καινούργιο πίνακα, απλώς και μόνο με μία κίνηση. Δηλαδή ο θεατής, ο παρατηρητής γίνεται ξαφνικά ο καλλιτέχνης. Πόσοι τέτοιοι πίνακες φτιάχνονται με μία αλλαγή ενός και μόνο μικρού πίνακος; Και τι γίνεται αν αλλάξουν δύο μικροί πίνακες; Τι γίνεται αν αλλάξουν τρείς, τέσσερεις, δεκαπέντε, σαράντα; Μάλλον περισσότεροι από εκθετική σε εκθετική δύναμη είναι, μάλλον άπειροι συνδυασμοί είναι. Άπειρες διαστάσεις, μήπως έρχονται από το χάος στην αρμονία, από το κενό στην φυσική πραγματικότητα; Τα μαθηματικά εκφράζονται από την τέχνη και το αντίστροφο, αυτό δεν δίδασκαν οι Πυθαγόρειοι;
Κεντρικό σημείο της τέχνης της Άννας είναι η εμπειρία, η συμμετοχή του παρατηρητή. Γνωρίζουμε από την μοντέρνα επιστήμη ότι η συμμετοχή νοείται ως η κινητήρια δύναμη του κβαντικού σύμπαντος. Με άλλα λόγια, σύμφωνα με την κβαντομηχανική, ζούμε στο συμμετοχικό σύμπαν, η εμπειρία φτάνει στην Επίγνωση, που είναι η θεμελιώδης πραγματικότητα. Ξέρουμε ότι δεν υπάρχουν δύο κόσμοι, της επιστήμη και της καθημερινής ζωής, υπάρχει μόνον ένας κόσμος: ο κβαντικός. Αυτό κατά κάποιο τρόπο βγαίνει από την τέχνη της Άννας. Όπως λέγω στα βιβλία μου, οι τρεις φυσικοί Νόμοι ισχύουν στην καθημερινή μας ζωή, η Επίγνωση προβάλλει στον κόσμο μας ως άπειρες στον αριθμό εμπειρίες, μέσω των τριών θεμελιωδών φυσικών Νόμων: Η Συμπληρωματικότητα που είναι η έκφραση του «ναι και/ ή όχι», δηλαδή η ενότητα στη διαφοροποίηση. Η Αναδρομή (ή Παγκοσμιότητα) που είναι η έκφραση «Όπως εδώ, έτσι παντού», «Στον Ουρανό, όπως και στη Γη». Και η Διαδραστικότητα που είναι η έκφραση «Όλα είναι διαδικασία», ενώ στην ανθρώπινη πραγματικότητα «σχέσεις και ευτυχία» συνδέονται άμεσα. Βλέποντας τα έργα της Άννας, είδα ότι εκφράζουν και τους τρεις αυτούς παγκόσμιους νόμους. Πως; Μα αφού η πραγματική τέχνη αντικατοπτρίζει την Πραγματικότητα.
Άλλα διδάγματα που αποκομίζουμε από την κβαντική φυσική και που τα βλέπουμε στα έργα της Άννας: Υπάρχει ελευθερία από την πλευρά του παρατηρητή και ελευθερία από την πλευρά της Φύσης, η αληθινή ελευθερία κινεί τον κόσμο, η τέχνη είναι η πραγματικότητα. Τα όρια μας δημιουργούνται από τους περιορισμούς της παρατήρησης, από το νου μας. Η τέχνη της Άννας είναι πέραν από τον νου, μας βάζει σε διαλογισμό. Αλλά οπωσδήποτε βγαίνει από τον διαλογισμό, από την ενόραση, φως φανερό.
Μηνάς Κ. Καφάτος | Αστροφυσικός, Φιλόσοφος, Συγγραφέας και Καλλιτέχνης.